logo ah kancelaria prawna
facebook button
logo historia

Historia ulicy Jurowieckiej w Białymstoku

Ulica Jurowiecka obecnie dwupasmowa, w samym centrum Białegostoku, zwana białostockim Manhattanem. To zetknięcie dwóch światów, przeszłości i przyszłości. Po jednej stronie ponad stuletnie, odrestaurowane bądź chylące się ku ruinie kamienice, po drugiej nowoczesne, lśniące szkłem apartamentowce, galeria handlowa, zadbana zieleń i alejki na rzeką Białą. Ulica o bogatej i bardzo trudnej historii, którą trzeba i należy pamiętać.

Tereny należące do dzisiejszej ul. Jurowieckiej w XVIII i XIX wieku należały do wsi Bojary oraz wsi Białostoczek. Gdy w XIX wieku włączono je do Białegostoku, to prawdopodobnie właśnie wtedy carscy urzędnicy nazwali tę ulicę Pocztową. Najstarszy odnaleziony dokument jej dotyczący datuje się na 1871 rok. Jest to dokument notarialny z nazwą ul. Pocztowa właśnie. Dokument podpisany przez Starszego Notariusza Sądu Okręgowego w Grodnie. Taka nazwa funkcjonowała jeszcze w 1910 roku. Ale po wyzwoleniu, w 1919 roku nowe władze zmieniły nazwę na Jurowiecką – tędy wszak biegł trakt do Jurowiec.

Białystok było miastem Żydów. Tuż po odzyskaniu niepodległości – Niemcy opuścili miasto w lutym 1919 r. – Tymczasowy Komitet Miejski zarządził utworzenie tzw. Wielkiego Białegostoku – polegało to na włączeniu do granic miejskich okolicznych wsi. Tylko w ten sposób chrześcijanie mogli zdobyć większość mandatów w pierwszych po odzyskaniu wolności wyborach. Przed wybuchem wojny na 107 tys. białostoczan Żydów było ponad 40 tys. Ulica Jurowiecka tętniła życiem, kwitł handel. Gdy przyszli Niemcy, stała się też miejscem dramatycznych wydarzeń.

Dnia 27 czerwca 1941 roku, w piątek około 9 rano Niemcy wkroczyli do Białegostoku, zaś w dniu 26 lipca 1941 r. władze niemieckie wydały rozporządzenie, aby wszyscy Żydzi przebywający w Białymstoku, pod groźbą kary śmierci do dnia 1 sierpnia przenieśli się na teren nowoutworzonego w mieście getta. Jurowiecką zamknięto i włączono do getta – na obszarze nieprzekraczającym 1 kilometra kwadratowego stłoczono ok. 60 tys. osób. Getto objęło najbardziej zindustrializowaną część miasta – mieściły się tam największe fabryki włókiennicze, rzemieślnicze. Getto zostało otoczone wysokim drewnianym płotem z drutem kolczastym. Budowali go pod presją czasu i groźbą kary sami Żydzi. Dwie bramy – przy ul. Jurowieckiej 4 i Kupieckiej 3 stanowiły łącznik z wolnym światem. Trzecie wrota, zwykle zamknięte przy ul. Fabrycznej, otwarto na oścież 16 sierpnia 1943 roku, bowiem przez nie właśnie pędzono Żydów do pociągów, które odjechały do Treblinki. Żydów w getcie obowiązywał nakaz pracy w tzw. Niemieckiej Strefie Produkcyjnej. Organizując i nadzorując zakłady Żydzi mieli nadzieję, że wykazanie posłuszeństwa oraz wydajności pracy zapobiegnie ich eksterminacji. Niemcy jednak wykorzystując do granic możliwości mieszkańców getta, a warunki życia w getcie były tragiczne,systematycznie organizowali transporty ludności nie pracującej do obozów koncentracyjnych.

Dnia 16 sierpnia 1943 roku, kiedy okupanci zaczęli likwidować getto, to właśnie m.in. na ul. Jurowiecką spędzono wszystkich Żydów, którzy nie zdołali się pochować w piwnicach i schronach. Wówczas rozpoczął się również wybuch powstania Antyfaszystowskiej Organizacji Bojowej, które było drugim, największym po Powstaniu Warszawskim, zrywem ludności żydowskiej przeciwko Niemcom. Niestety starcie skończyło się klęską: przez bramę getta wkroczyła niemiecka piechota, trzy czołgi oraz opancerzony samochód. Kolumna przesuwała się w kierunku ulicy Jurowieckiej ostrzeliwana przez powstańców, starających się opóźnić jej przemarsz. Niemiecka broń pancerna, z którą słabo uzbrojeni partyzanci nie mieli żadnych szans, szybko zmiażdżyła powstańców. Bojownicy bronili się jeszcze w pobliżu Nowogrodzkiej,ale i tam zostali pokonani przez czołgi. Pozostali schronili się w pobliskim budynku fabryki, który wkrótce zostaje zbombardowany. 18 sierpnia pozostają właściwie tylko trzy punkty oporu. Umocniony bunkier przy ulicy Chmielnej 7 zostaje zdobyty przez Niemców następnego dnia, a 72 broniących go powstańców ginie rozstrzelanych przy Jurowieckiej 82. Po czterech dniach walk likwidacja getta zakończyła się, a ponad 30 tys. osób załadowano do transportów kolejowych na stacji Antoniuk Fabryczny i wywieziono do obozów zagłady. Tę część getta, przy Jurowieckiej, niemal w całości zrównano z ziemią. W sierpniu 1943 roku na kwartale ulic: Ciepła, Poleska, Jurowiecka, Smolna, walkę z Niemcami podjęło 300 bojowników żydowskich. Tu była największa ilość bunkrów, w których powstańcy walczyli, chcąc przebić się przez płot przy ul. Poleskiej. Nie udało się im to. Niemcy wybili wszystkich, burząc wszystko, co napotkali po drodze.

AH Kancelaria Prawna Dąbrowska Półkośnik sp. j. z siedzibą w Białymstoku

NIP: 5423404173, KRS: 0000848600

Sąd Rejonowy w Białymstoku 

XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego

 

Copyright 2022 AH Kancelaria Prawna | Wszelkie prawa zastrzeżone | Polityka prywatności